Megali İdea (Yunanca: Μεγάλη Ιδέα, Türkçe: Büyük Fikir),1 Yunan İhtilali'nin (1821-1829) bitmesinden sonrasının ilerleyen yıllarında ortaya atılan, hala Osmanlı hakimiyetinde bulunan ve Yunan nüfusunun fazla olduğu bölgeleri de içeren, geleneksel olarak antik dönemlerden beri Yunanlarla ilgili olan yerleri bir Yunan Devleti hakimiyetine geçirerek Bizans İmparatorluğu’nu diriltme hedefini ifade eden irredentist bir görüştür.2
Bu fikrin Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u alarak, Bizans İmparatorluğu’na son verdiği günden beri yürürlükte olduğu iddia edilse de aslında ilk kez, Başbakan İoannis Kolettis'in 1844 anayasasının ilanından önce Kral Otto ile yaptığı tartışmalar sırasında ortaya çıkmıştır.3
Megali İdea, ortaya çıktığı 1840’lı yıllardan, 20. yüzyılın başındaki Balkan Savaşları’na kadar Yunanistan'ın dış ve iç politikasına egemen olmuştur. Ancak bu fikir, Yunanistan'ın Türk-Yunan Savaşı'nda yenilmesi ve 1922'de meydana gelen İzmir Yangını sonucu etkinliğini yitirmeye başlamış ve ardından yapılan nüfus mübadelesi sonucu etkinliğini yitirmiştir. Günümüzde bu fikir ile bağlantılı olarak görülen diğer bir fikir ise Enosis’tir.
Megali İdea terimi, Yunanca megalo (cinssiz)/megalos (eril) sıfatının dişil hali olan Μεγάλη (büyük) ve dişil olan Ιδέα (fikir) sözcüklerinin Latin alfabesi ile yazımıdır.45
Diğer bir tanım olan Megalo İdea ise, her ne kadar halk arasında bu tanımı Türklerin alay etmek için uydurduğu ve ilk başta bu yönde bir tane amaç varken bu amacı tanımlamak için eril eki olan "Megalo" kullanıldığı, daha sonra bu yöndeki amaçlar artınca bu amaçların hepsini birden tanımlamak için "Megalo" yerine çoğul eki olan "Megali" kullanıldığına dair söylentiler yaygındır.
Megali İdea'nın hedefi, batıda Bizans'ın zamanında İyonya Denizi'nde hakimiyet altına aldığı toprakları, doğuda Küçük Asya ve Karadeniz'i, kuzeyde Trakya, Makedonya ve Epir'i, güneyde Girit ve Kıbrıs'ı hakimiyet altına alıp; başkenti Konstantinopolis yaparak Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'nu diriltmekti.
Her ne kadar Megali İdea, Velestinli Rigas ile birlikte anılsa da aslında bu fikrin onunla bir alakası yoktur. Bu fikir onun ölümünden çok daha sonra ortaya çıkmakla birlikte Rigas ayrı bir devlet kurmaktan ziyade Osmanlı İmparatorluğu içinde demokratik bir devrim gerçekleştirmek istemiştir.6
Yunan İhtilali 1829'da sona erdikten sonra, günümüz Yunanistanı'nın güneyinde bir krallık kuruldu. Bununla birlikte, Yannis Kapodistrias yönetimindeki bu yeni Yunan devleti, nüfusu sınırları dışında bulunup aynı etnik kökene sahip olan insanların nüfusundan daha az olan dönemin iki ülkesinden biriydi (diğeri Sırbistan); etnik Rumların çoğu hâlâ Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ikamet ediyordu. Yunanistan'ın bu hali, daha büyük bir Yunan devletinin Osmanlı İmparatorluğu'nun yerini aldığını görmek istemeyen Büyük Devletler tarafından tasarlandı. Bu sebeplerden dolayı, bu fikir ilk kez İoannis Kolettis tarafından Kral Otto ile bu konuda yapılan tartışmalar sonucu ortaya çıkmıştır.7
Daha sonra genç Danimarkalı prens I. Georgios 1863 yılında kral olarak seçildiğinde, Yunan Ulusal Meclisi tarafından kendisine sunulan unvanın, görevden alınan selefi Kral Otto'nun unvanı olan "Yunanistan Kralı" değil de "Helenlerin Kralı" olması bu fikrin bu yıllarda giderek güçlendiğini gösterir.
Krallığa bu fikir doğrultusunda hareket edilerek dahil edilen ilk bölgeler, 1864 yılında İyonya adaları ve daha sonra Berlin Antlaşması (1878) ile elde edilen Tesalya idi.
Günümüzde, Müslüman Rumlar haricinde, nüfus mübadelesi, İstanbul pogromu ve 1964'te Rumların İstanbul'dan tehcir edilmesi sonucu Türkiye'de önemli bir Yunan nüfusu kalmamıştır.89 Ayrıca başta Imia / Kardak olmak üzere, halihazırda çok sayıda Türk-Yunan sınır anlaşmazlıkları bulunmaktadır.
Yunanistan ile Türkiye arasındaki ilişkiler, 1999 Gölcük depremi sonrasında gönderilen Yunan yardımı ve 1999 Atina depreminden sonra gönderilen Türk yardımından sonra iyileşmiştir. Bu karşılıklı uzlaşma dönemi deprem diplomasisi olarak bilinir ve o zamandan beri Türk-Yunan ilişkileri daha samimi bir hal almıştır.
Günümüzde Megali İdea sadece, Altın Şafak gibi halk tarafından pek de desteklenmeyen aşırı sağcı gruplar tarafından desteklenmektedir.10
Orijinal kaynak: megali idea. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Roumen Daskalov, Tchavdar Marinov, Entangled Histories of the Balkans - Volume One: National Ideologies and Language Policies; BRILL, 2013; , p. 200. ↩
History of Greece Encyclopædia Britannica Online ↩
Millas, Herkül (1994). Yunan Ulusunun Doğuşu. ↩
History of Greece Encyclopædia Britannica Online ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page